‘Schrijnend om te zien dat een sociaal netwerk helemaal weg kan vallen’

Eveline Schavemaker werkt voor Dock4, een adviesbureau binnen de zorg en het sociale domein. Samen met collega Lieuwe-Jan van Eck schreef zij de maatschappelijke Businesscase (mBC) voor Pilot 5. Daarin staat wat de kosten en opbrengsten zijn van de inzet van bondgenoten voor mensen met een beperking, hun naasten en de maatschappij. Met andere woorden: als we geld investeren in een Bondgenoot, wat levert dat dan op in welzijn voor gezinnen en harde euro’s voor de maatschappij? Ik vroeg Eveline naar haar hart voor de zorg en haar werk voor onze Pilot. Wat valt haar op en wat vindt zij van onze eerste resultaten? Daarover hadden we een boeiend gesprek.

Door: Jacomien Wolfkamp

Je bent eigenlijk altijd werkzaam geweest binnen de zorg. Waarom ligt daar jouw hart?

Eveline: “Leuke vraag! Dat is mij met paplepel ingegoten. Mijn vader was medisch specialist in het ziekenhuis en mijn moeder was daar verpleegkundige. Aan onze keukentafel ging het vaak over de zorg. Soms mocht ik mee visites lopen met mijn vader en kreeg van patiënten dan een chocolaatje. Ik vond het zo interessant wat hij allemaal deed, daar wilde ik deel van uitmaken” zegt ze lachend. “Het interesseert mij enorm hoe de psyche werkt, maar ik vind het nóg interessanter hoe mensen op elkaar reageren, hoe groepen bewegen en hoe ze invloed hebben op het individu. Daarom koos ik voor sociale psychologie, gecombineerd met een trainersopleiding waarin ik de theorie in de praktijk toepaste. Ik wilde een waardevolle bijbaan tijdens mijn studie en werkte als activiteitenbegeleider in gehandicaptenzorg. Uiteindelijk werd ik manager in verschillende zorgorganisaties, maar ik ontdekte dat ik mij liever vastbijt in inhoudelijke zorgvraagstukken. Dat is precies wat ik doe als projectleider en adviseur bij Dock4. Ik werk op projectbasis maar altijd in verbinding met de mensen.”

Vertel eens iets over Dock4 en waar die naam vandaan komt?

“Dock4 bestaat tien jaar en ik werk er nu vijf jaar” vertelt Eveline. “De naam ‘Dock’ heeft een betekenis want dat is de plek waar je een schip onderhoudt. Je kijkt waar de lekken zitten en wat er verbeterd kan worden waarna het schip weer zelfstandig kan varen. Met Dock4 doen wij hetzelfde voor zorgorganisaties en het sociale domein. Wij zijn er tijdelijk en helpen organisaties om weer zelfstandig verder te kunnen. Dock4 is opgericht door vier mensen, vandaar dat cijfer. Inmiddels werken wij met vijf mensen, allemaal met een ongelofelijk groot hart voor de zorg. Dock4 heeft samen met anderen de methodiek van de mBC ontwikkeld binnen het Transitieprogramma Langdurige Zorg. We maken er vrij veel en het is een handelsmerk en belangrijke tool van ons geworden.”

Wat vind jij de meerwaarde van een mBC?

“In de mBC nemen we het cliëntperspectief als uitgangspunt. Zo geven we inzicht in de maatschappelijke effecten van het werk dat de Bondgenoten doen in Pilot 5. Dit vormt de rode draad door de mBC. We beschrijven dus het verhaal van de cliënt en de gezinsleden, wat de Bondgenoten doen en wat dit voor het gezin in kwaliteit van leven oplevert. De maatschappelijke effecten berekenen we in euro’s. Daarmee slaan we de brug van de praktijk van de gezinnen naar de beleidsmakers en stakeholders. We geven inzicht in de investering én in wat dit oplevert voor de stakeholders. Dat vind ik de meerwaarde van de mBC. Naast Pilot 5 schrijven we ook een mBC voor twee andere pilots binnen het Programma Volwaardig Leven.”

Leidt een maatschappelijke Businesscase altijd tot ander beleid of andere keuzes? Of verdwijnt hij ook weleens in de kast?

“Ja, soms gebeurt dat. Het mooie van een  mBC is dat er inzicht ontstaat in welke partijen investeren en welke partijen profiteren. Dat zijn vaak niet dezelfde. Door dit inzicht ontstaan soms verrassende keuzes. En soms is het ook een kwestie van de lange adem. Dan maakt de mBC de verschillende stakeholders er eerst van bewust dat verandering noodzakelijk is en ondernemen ze later alsnog actie.”

Hoe ervaar jij Pilot 5?

“De expliciete aandacht voor naasten vind ik bijzonder. De invloed van ziekte en beperking op hun leven is enorm, alles gaat op zijn kop. Het is schrijnend om te zien dat een sociaal netwerk gewoon helemaal weg kan vallen. Aandacht voor hen is nodig om hen te helpen hun leven wat makkelijker weer op te pakken. Zo kan een gezin een nieuwe balans vinden en redelijk stabiel verder met extra ondersteuning als de situatie weer verandert. Pilot 5 noemt dat waakvlamondersteuning. Met aandacht voor naasten verhoog je het welzijn en de kwaliteit van leven voor het héle gezin. Want ook de zorg voor het gezinslid met ziekte of beperking wordt dan beter en structureler.”

Eveline: “Als een kind niet meer thuis woont blijkt het ingewikkeld hoe je er als ouder en zorgmedewerker zo goed mogelijk voor elkaar kunt zijn. Een instelling krijgt behalve met hun cliënt ook te maken met de achtergrond en geschiedenis van een heel gezin! We zien dat ze zich dat soms nog onvoldoende bewust zijn. Er wordt zelden gevraagd hoe het met het gezin gaat en wat zij nodig hebben.”

Wat is je opgevallen in onze Pilot en wat was jullie grootste uitdaging?

“Het verschil met de andere pilots binnen het Programma Volwaardig Leven is de grote variëteit in de gezinnen. Zowel in samenstelling als in beperkingen. Wat ik heel bijzonder vind is dat jullie een grote vrijheid en verantwoordelijkheid bij de Bondgenoten neerleggen, bijvoorbeeld in de vorm van een potje geld. Zij kunnen samen met het gezin bepalen wat er nodig is. Dat zie ik als heel belangrijk en waardevol. Het zorgvuldig beschrijven van de zes gezinstyperingen was een enorme uitdaging. Met één rode draad, namelijk dat de situatie gigantisch geëscaleerd is en daardoor nu heel veel ‘herstelwerk’ in deze gezinnen noodzakelijk is.”

Hoe ga jij om met de vaak schrijnende gezinsverhalen?

“Daarbij zie ik direct het beeld van de vallende dominostenen voor me. De negatieve spiraal. Er kan zoveel misgaan in een gezin en in de – soms eindeloze – zoektocht naar passende hulp en ondersteuning. Als ik al die verhalen hoor, word ik daar weleens moedeloos van. Dan mis ik de menselijke maat. Aan de andere kant draag ik graag mijn steentje bij aan een mogelijke oplossing zodat er uiteindelijk minder schrijnende verhalen ontstaan. Ik hoop daar met de mBC invloed op te hebben.”

“Naasten lopen tegen een muur aan omdat zij niet altijd begrepen worden. Dit werkt ook wantrouwen in de hand. Dat heeft zo’n impact en is ondermijnend aan een gezin” zegt Eveline. “Dat constante vechten, duwen en trekken lijkt me dodelijk vermoeiend en ongelofelijk eenzaam. Dan snáp ik dat mensen hun werk niet meer aan kunnen, verzuimen of zelfs in de schulden raken. De onmacht die daarachter zit wordt heel vaak niet gezien.”

“Als ouder sta je voor je kind en ben je emotioneel betrokken. Maar een Wmo-consulent zit met een andere opdracht en belang aan tafel. Die taal spreken ouders niet. Ik vind het pijnlijk dat het nodig is om een stuk assertiever te worden. Dat kan ook niet iedereen. Een Bondgenoot kan daar een belangrijke professionele rol in spelen en helpen voorkomen dat de stress erg hoog oploopt. De conclusie is dat mensen dus een Bondgenoot nodig hebben om zich in al dit geweld staande te kunnen houden. We maken het onszelf aan alle kanten erg ingewikkeld in Nederland en dat is precies waar deze mBC over gaat.”

Kun je iets vertellen over jullie aanpak van onze mBC?

“Omdat de gezinnen en beperkingen in deze Pilot zo enorm verschillen kozen we voor zes gezinstypen waarin eigenlijk alle praktijkverhalen samenkomen. De waargebeurde verhalen van deze gezinstypen vormen het zwarte scenario. Onze vraag aan de Bondgenoten: stel dat jij eerder in dit gezin was gekomen, wat zou dan de levensloop waarschijnlijk zijn geweest? Hun antwoorden daarop vertaalden we in een realistisch roze scenario waar kritisch naar gekeken is door de projectleider, ervaringsdeskundigen uit de klankbordgroep, leden van de stuurgroep en onderzoekers.”

“Op basis van het roze scenario berekenden we de maatschappelijke besparingen. Voor Pilot 5 zijn dat er maar liefst negenentwintig. Denk bijvoorbeeld aan behoud van werk dus besparing op uitkering. Of inzet van passende zorg en juiste indicaties. Maar ook meer aandacht voor broertjes en zusjes waardoor hun ontwikkeling positiever kan verlopen. De Bondgenoot heeft niet altijd overal 100% invloed op, maar ook met minder invloed wordt effect bereikt. De Bondgenoot draagt bijvoorbeeld bij aan stressreductie en helpt daarmee depressie en burn-out te voorkomen.”

Hoe ervaar jij de eerste uitkomsten van onze mBC?

“We hebben de uitkomsten in euro’s berekend in drie verschillende scenario’s. Een optimistisch scenario (meest gunstig), een midden scenario en een conservatief scenario (minst gunstig). In deze eerste versie van de mBC zien we dat ieder scenario rendement oplevert; de maatschappij ontvangt voor elke geïnvesteerde euro in een Bondgenoot een hoger bedrag terug. Vaak zijn projectperiodes te kort om het werkelijke effect goed te kunnen zien, daarom is het belangrijk dat Pilot 5 is verlengd. Ik denk dat we nog aan de voorzichtige kant zitten met onze berekeningen, de komende periode kunnen we die verder aanscherpen.”

Heb je nog een wens voor onze Pilot?

“Oog voor het perspectief van naasten is relatief nieuw. Mijn wens is dat we dit in Nederland echt duurzaam gaan inzetten. Ik vind dat we niet anders kunnen dan kijken naar het hele gezin.”

‹ nieuwsoverzicht